عراقچی در نامه به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت؛

قطعنامه ۲۲۳۱ منقضی شد/تلاش اروپا برای اسنپ‌بک فاقد اعتبار است

میدل ایست نیوز: سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران با ارسال نامه‌ای به دبیر کل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت، ضمن تأکید بر بطلان حقوقی تلاش کشورهای اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه، از سازمان ملل خواست تا از هرگونه اقدام خارج از اختیارات خود در تأیید احیای قطعنامه‌های تحریمی منقضی‌شده پرهیز کند.

بر اساس گزارش کانال تلگرامی وزیر خارجه ایران، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه این کشور، در مکاتبه‌ای رسمی با دبیرکل سازمان ملل متحد و رئیس شورای امنیت، تأکید کرد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، مطابق با مفاد صریح خود، در تاریخ ۱۸ اکتبر 2025 به طور قطعی منقضی و خاتمه یافته است.

در بخشی از نامه عراقچی آمده است، ده سال پیش، «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) با تأیید قطعنامه ۲۲۳۱ مصوب سال 2015 لازم‌الاجرا گردید؛ امری که بازتاب‌دهنده باور مشترک جامعه بین‌المللی به این حقیقت بود که دیپلماسی و تعامل چندجانبه، مؤثرترین شیوه برای حل‌وفصل اختلافات محسوب می‌شوند.

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران تاکید کرده است، کشورش در پرتو پایبندی استوار خود به حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات، برجام را با حسن نیت پذیرفت و به‌ طور کامل و دقیق بر اساس تعهدات خویش آن را اجرا کرد. علی‌رغم پایبندی کامل و راستی‌آزمایی‌شده جمهوری اسلامی ایران، ایالات متحده امریکا، در نقض آشکار تعهدات خود، ابتدا از اجرای تعهدات خویش امتناع ورزید و متعاقباً، در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸، به‌صورت یک‌جانبه از توافق خارج شد و تحریم‌های غیرقانونی، یک‌جانبه و فراسرزمینی خود را مجدداً برقرار و حتی گسترش داد در حالی که این اقدامات قهرآمیز، نقض فاحش حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد محسوب گردیده و اجرای برجام را به‌شدت مختل نمود.

نقض تعهدات از سوی آمریکا و تروئیکای اروپا

وزیر امور خارجه ایران در نامه خود به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت، که در ادامه مکاتبات پیشین ارسال شده است، برجام را یک دستاورد بزرگ دیپلماسی چندجانبه خواند که با حسن نیت توسط ایران اجرا شد اما با این حال، وی یادآور شد امریکا با خروج یک‌جانبه در سال ۲۰۱۸ و اعمال مجدد تحریم‌های غیرقانونی و فراسرزمینی ، حقوق بین‌الملل را نقض کرد و کشورهای اروپایی هم به تعهدات خود در این زمینه عمل نکردند.

در بخش دیگری از این نامه آمده است: طرف‌های اروپایی برجام، یعنی فرانسه، آلمان و بریتانیا، علیرغم تعهد اولیه خود به حفظ توافق و جبران آثار خروج آمریکا، نه‌تنها به تعهدات خویش عمل نکردند، بلکه تحریم‌های غیرقانونی مضاعفی علیه اشخاص و نهادهای ایرانی اعمال نمودند و بدین‌سان، مرتکب نقض‌های مادی بیشتری نسبت به برجام شدند. تمامی این موارد جدیِ عدم اجرای تعهدات و نقض‌های فاحش، طی سال‌های گذشته به‌طور کامل مستندسازی شده و در دفعات متعدد به اطلاع جنابعالی و اعضای شورای امنیت رسانده شده است.

جمهوری اسلامی ایران نهایت خویشتنداری را در برابر این نقض‌های مکرر و اساسی به‌کار بست و تلاش‌های گسترده دیپلماتیک به‌منظور احیای توازن و حفظ توافق را به عمل آورد.

پس از گذشت یک سال از پایبندی کامل ایران به برجام علی‌رغم خروج ایالات متحده، جمهوری اسلامی ایران در چارچوب حقوق مسلم خود وفق مفاد برجام، از تاریخ ۸ مه ۲۰۱۹ اقدامات جبرانی مرحله‌ای، متناسب و قابل بازگشت را به اجرا گذاشت. متعاقباً، ایران با رویکردی سازنده به تعامل پرداخت تا بازگشت کامل ایالات متحده به توافق، پایبندی اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی به کلیه تعهدات خود، و رفع کامل تحریم‌ها را تضمین نماید. با این حال، متأسفانه این تلاش‌ها با کارشکنی امریکا و تروئیکا، به‌واسطه اصرار آنان بر مطالبات حداکثری و تداوم تحریم‌های غیرقانونی و یک‌جانبه، مواجه گردید؛ اقدامی که هدف اصلی برجام یعنی عادی‌سازی روابط اقتصادی بین‌المللی ایران را از میان برد.

بطلان حقوقی اسنپ‌بک از حیث شکلی و ماهوی

وزیر امور خارجه ایران به تلاش «خودسرانه و یک‌جانبه» سه کشور اروپایی در ۲۸ اوت ۲۰۲۵ برای فعال‌سازی سازوکار موسوم به «اسنپ‌بک» برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل اشاره کرد و آن را از حیث شکلی معیوب و از حیث ماهوی فاقد اعتبار دانست.

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در بخشی از نامه خود در این باره آورده است: چنان‌که در نامه مشترک وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، جمهوری خلق چین و فدراسیون روسیه به تاریخ ۲۸ اوت ۲۰۲۵ به‌تفصیل بیان شده است، تلاش طرف‌های اروپایی برای توسل به آنچه «ابلاغیه شروع فرآیند سازوکار موسوم به اسنپ‌بک» خوانده‌اند، از حیث شکلی معیوب و از حیث ماهوی فاقد ‌اعتبار است. هیچ اقدامی که در تخطی از قطعنامه ۲۲۳۱ انجام گیرد، نمی‌تواند برای دولت‌های عضو تعهد حقوقی ایجاد کند. سوابق رأی‌گیری شورای امنیت و مواضع صریح اعضای آن مؤید آن است که «ابلاغیه» مزبور فاقد هرگونه اعتبار حقوقی است. بر همین اساس، هرگونه ادعای «احیا» یا «اعاده» قطعنامه‌های خاتمه‌یافته، از اساس باطل بوده، فاقد مبنای حقوقی است و قادر به ایجاد اثر الزام‌آور نمی‌باشد.

عراقچی در ادامه به مواضع صریح اعضای شورای امنیت و رأی‌گیری‌های سپتامبر ۲۰۲۵ اشاره کرد که به‌روشنی فقدان هرگونه اجماع برای اصلاح یا تفسیر مجدد مفاد قطعنامه را مورد تاکید قرار داد.

وزیر خارجه ایران در این نامه به صراحت آورده است:به موجب بند عملیاتی ۸، خودِ قطعنامه ۲۲۳۱ و «مفاد مندرج در آن» به‌همراه تمامی قطعنامه‌های تحریمیِ پیش‌تر خاتمه‌یافته که در آن مورد اشاره قرار گرفته‌اند، بایستی طبق جدول زمانی مقرر از سوی شورا، به‌طور خودکار منقضی شوند. هیچ تصمیم بعدی از سوی شورای امنیت نه این جدول زمانی را تمدید کرده، نه به تعلیق درآورده و نه به هر نحو دیگر آن را تغییر داده است. مذاکرات و رأی‌گیری‌های شورای امنیت در سپتامبر ۲۰۲۵ نیز به‌روشنی فقدان هرگونه اجماع برای اصلاح یا تفسیر مجدد مفاد قطعنامه را تأیید نمود.

هشدار به دبیرخانه سازمان ملل

سید عباس عراقچی در نامه خود هشدار داد: قطعنامه ۲۲۳۱ هیچ‌گونه صلاحیت یا اختیاری به دبیرکل یا دبیرخانه سازمان ملل متحد اعطا نمی‌کند تا نسبت به تشخیص، اِعمال مجدد یا بازگرداندن قطعنامه‌هایی که خاتمه یافته‌اند، اقدام نماید.

در بخش دیگری از این نامه خطاب به دبیرخانه سازمان ملل آمده است، هرگونه اقدام در این خصوص، خارج از حدود اختیارات قانونی مقرر در منشور ملل متحد و قطعنامه ۲۲۳۱ تلقی شده و با نقش کاملاً اداری و بی‌طرفانه دبیرخانه طبق منشور در تعارض خواهد بود. دبیرخانه، نهادی تصمیم‌گیر یا مفسر نیست؛ این نهاد نه می‌تواند آثار حقوقی تصمیمات شورای امنیت را تغییر داده یا تمدید کند، و نه مجاز است با اظهارنظرهای یک‌جانبه برای دولت‌های عضو ایجاد تعهد نماید. هرگونه «ابلاغیه شروع فرآیند سازوکار موسوم به اسنپ‌بک» یا «تأییدیه» از سوی دبیرخانه، از منظر حقوقی باطل بوده و اعتبار نهادی سازمان ملل متحد را تضعیف خواهد کرد.

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران تاکید کرد: به همین ترتیب، هرگونه تلاش برای احیاء یا فعال‌سازی مجدد نهادهای فرعی نظیر «کمیته تحریم» یا «هیئت کارشناسان» پس از خاتمه مقرر در بند ۸ اجرایی قطعنامه، فاقد هرگونه مبنای حقوقی است. هیچ دولت عضو، دبیرخانه یا مقام رسمی‌ نمی‌تواند بدون اتخاذ تصمیم جدید و صریح از سوی شورای امنیت، در این زمینه به‌طور قانونی اقدام نماید.

عراقچی خاطر نشان کرد: بر این اساس، قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) تا تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ نافذ بوده و از آن تاریخ به بعد، مطابق با بند ۸ اجرایی، تمامی مفاد آن و نیز مفاد قطعنامه‌های تحریمیِ پیش‌تر خاتمه‌یافته منقضی گردیده و فاقد هرگونه اثر حقوقی مستمر می‌باشد. این در حالی است که هیچ‌یک از تدابیر پیش‌تر خاتمه‌یافته از آن تاریخ به بعد قابل احیاء یا اجرا نیستند و هرگونه تلاش در این خصوص غیرقانونی بوده و از اساس، باطل و بی‌اعتبار محسوب خواهد شد.

وزیر خارجه ایران در پایان نامه خود آورده است، موجب امتنان خواهد بود چنانچه مکاتبه حاضر به‌عنوان سند رسمی شورای امنیت و مجمع عمومی توزیع گردد.