تأثیر آتش‌بس شکننده بر اقتصاد؛ نگرانی کشورهای شورای همکاری نسبت به تنش مجدد اسرائیل و ایران

میدل ایست نیوز: آتش بس شکننده میان ایران و رژیم صهیونیستی بر اقتصاد کشورهای شورای همکاری و بازارهای مالی آن سایه افکنده است به طوری که تاجران و سرمایه گذاران با عدم وجود هرگونه توافق آتش بس رسمی، در حال انتظار هستند. این امر با مصاحبه اخیر سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران که در آن تاکید کرد هیچ توافق آتش بس رسمی‌ای وجود ندارد و همه چیز از جمله درگیری‌ها می‌تواند از سر گرفته شود، تقویت شده است.

به گزارش العربی الجدید، در تنش اخیر میان ایران و رژیم صهیونیستی که ۱۲ روز به طول انجامید و با اعلام آتش بس غیررسمی به پایان رسید، این باور در بازارهای کشورهای شورای همکاری به وجود آمد که طرف‌های اصلی اهمیت جلوگیری از تشدید تنش گسترده را درک کردند به ویژه با توجه به تهدیدهای مبتنی بر بستن تنگه هرمز که یک سوم صادرات نفت جهان از طریق آن انجام می‌شود.

بر اساس گزارش رویترز، شاخص‌های بورس کشورهای شورای همکاری انعطاف نسبی نشان دادند به گونه‌ای که سهام بازارهای بزرگ مانند عربستان رشد کرد و فعالیت سرمایه گذاری به طور کلی ادامه یافت.

در این گزارش اشاره شده که از نظر سرمایه گذاران تا زمانی که دامنه درگیری گسترش نیابد ریسک‌ها موقتی هستند. همچنین بازارها نیز توانایی قدرت‌های بزرگ را در تضمین جریان نفت و حفظ امنیت ناوبری حیاتی حتی در زمان بحران‌ها را به خوبی درک کرده‌اند.

منطقه خاکستری

بر اساس برآورد انستیتو واشنگتن، پیش بینی‌های بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول حاکی از آن است که رشد اقتصادی کشورهای شورای همکاری در سال جاری با توسعه بخش‌های صنایع و خدمات و به شرط منتفی ماندن وجود سناریوی جنگ همه جانبه، به روند صعودی خود ادامه دهد.

در مقابل برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که تنها تهدید بسته شدن تنگه هرمز منجر به افزایش در قیمت نفت می‌شود و بازارهای جهانی انرژی را متشنج می‌کند. این موضوع ممکن است به اقتصاد‌های بزرگ مصرف کننده انرژی، خسارت وارد کند و رشد تجارت جهانی را کُند کند.

در این خصوص عامر الشوبکی، کارشناس اقتصادی اظهار داشت وضعیت کنونی در این منطقه، شبیه به وضعیت خاکستری یا آتش بس شکننده است که بر اساس توافق رسمی مکتوب آتش بس با اسرائیل بنا نشده است بلکه این وضعیت از طریق تفاهمات غیرعلنی مدیریت می‌شود که تمامی احتمالات از جمله بازگشت ناگهانی تنش‌ها بدون هشدار قبلی وجود دارد.

این امر منجر به بروز عدم قطعیت اقتصادی شده و تاثیرات مستقیم و سریعی بر بازارهای جهانی انرژی می‌گذارد چراکه بازارهای نفتی در مقایسه با دیگر بازارها بیشترین تاثیر را از نوسانات ژئوسیاسی می‌پذیرند.

سود‌های موقت

بر اساس گزارش میدل ایست بریفینگ، کارولین باین، اقتصاددان ارشد کالا در شرکت تحقیقات اقتصادی کپیتال اکونومیکس لندن، بر این باور است که بازارهای مالی کشورهای شورای همکاری همواره نسبت به ریسک‌های سیاسی حساس هستند.

از طرفی الشوبکی خاطرنشان کرد صادرات نفتی کشورهای شورای همکاری به علت تداوم تقاضای قوی و در برخی مواقع افزایش تقاضا در پی گرایش هند و چین به منابع نفتی جایگزین پس از تحریم‌های روسیه، شاهد پیشرفت موقتی است. به همین علت نفت کشورهای شورای همکاری از این روند سود می‌برد و صادرات آن افزایش می‌یابد و جایگاهش در بازارهای جهانی تثبیت می‌شود.

وی همچنین معتقد است هزینه‌های بیمه و لجستیک گرچه از اوج خود در دوران جنگ کاهش یافته، اما همچنان بالاتر از سطوح پیش از بحران باقی مانده اند. این موضوع مستقیماً موجب افزایش هزینه صادرات کشورهای شورای همکاری می‌شود و روند برنامه‌ریزی اقتصادی بلندمدت را پیچیده‌تر و جذب سرمایه گذاری خارجی را دشوارتر می‌کند.

این کارشناس اقتصادی بر این باور است که کشورهای شورای همکاری باید ذخایر مالی خود را دقیقتر مدیریت کنند و به استفاده از گزینه‌های لجستیکی جایگزین روی آورند و بر هر تحول میدانی یا دیپلماتیک نظارت دقیق داشته باشند. به اعتقاد الشوبکی برنامه‌های اضطراری باید شامل مدیریت ذخایر نفتی و ریسک‌های سرمایه گذاری و تقویت گزینه‌های جایگزین باشد.

وی همچنین تمرکز نهادهای مالی و دولتی در کشورهای شورای همکاری بر تنوع بخشیدن به دارایی‌ها، تقویت تامین مالی امن و افزایش سرمایه گذاری‌ها در زیرساخت‌های پایدار را ضروری به شمار می‌آورد و ارزیابی دقیق وضعیت خاکستری جاری را کلید اتخاذ تصمیم‌های اقتصادی راهبردی موثر و حفظ مقاومت و تاب‌آوری در برابر فضای جهانی ناپایدار می‌داند.

تنش نامحدود

در همین راستا رائد المصری، دیگر کارشناس اقتصادی بیان کرد وضعیت کنونی در منطقه، آتش بس به معنای واقعی کلمه نیست بلکه تنش همچنان ادامه دارد.

از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ هیچ جنگی چه در غزه و چه لبنان و سوریه و حتی نه در ایران به صورت واقعی تمام نشده است و توافقی رسمی برای پایان دادن به درگیری وجود ندارد بلکه روندی از تحرکات متقابل بازدارنده در جریان است که با قدرت موشک و آتش میان دو طرف رد و بدل می‌شود. این موضوع منطقه را در چرخه تنش پایدار و یک قدمی درگیری گسترده‌تر نگه می‌دارد.

المصری افزود این آتش بس با بازگشت دونالد ترامپ، رئیس جمهور امریکا به قدرت که با کشورهای شورای همکاری توافقات سرمایه گذاری عظیمی را امضا کرده، ضربه سختی خورده است. اگرچه این توافقات با تفاهمات غیررسمی بر سر لزوم برقراری ثبات امنیتی در منطقه همراه بوده اما واقعیت خلاف آن را نشان داده است.

بحران‌ها عمیق‌تر و تنش‌ها تشدید شدند به ویژه آنکه بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی با هرگونه مصالحه‌ای که شامل ایران شود چه در زمینه پرونده هسته‌ای و چه در خصوص تفاهمات منطقه‌ای مخالف است. وی بیان کرد این وضعیت ریسک‌های اقتصادی کشورهای شورای همکاری را به شدت افزایش می‌دهد.

این کارشناس اقتصادی گفت با عدم وجود هرگونه توافقی مشخص در خصوص آتش بس یا تضمین‌هایی برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها، چنین فضایی نگرانی در خصوص فعالیت سرمایه گذاری چه داخلی و چه خارجی را افزایش و قدرت این کشورها به ایجاد راهبرد‌های اقتصادی بلندمدت را تضعیف می‌کند.

المصری اشاره کرد نتانیاهو، به عنوان یکی از بازیگران اصلی معادله، نمی‌تواند جنگ را متوقف کند، چراکه توقف جنگ به معنای مواجهه وی با پرونده‌های قضایی، فروپاشی دولت تل آویو و شاید زندان است. در نتیجه نتانیاهو در زنجیره‌ای پیوسته از تشدید تنش‌ها که امنیت ناوبری دریایی را تهدید و همه تلاش‌های صورت ‌گرفته برای ایجاد ثبات منطقه‌ای را تضعیف می‌کند، از یک درگیری به درگیری دیگر منتقل می‌شود.

وی در پایان تاکید کرد تمامی کشورهای منطقه به ویژه کشورهای شورای همکاری، نه تنها برای حفاظت از ناوبری دریایی و منابع انرژی، بلکه همچنین برای توانمندسازی خود در مقابله با چالش‌های اقتصادی جهانی، به شدت به امنیت و ثبات نیازمند هستند. در آخر، بدون خروج واقعی از چرخه مکرر جنگ‌ها، بازارها همچنان در وضعیتی ناپایدار و پراضطراب باقی خواهند ماند.